Vì chủ đề sẹo mụn là chủ đề rất phức tạp nên tớ chia làm 2 bài nhé, bài này chủ yếu nói về những vấn đề cơ bản liên quan đến sẹo mụn, cuối bài tớ cũng sẽ nói qua về cách phòng tránh và khắc phục sẹo ở nhà luôn. Sẽ có 1 bài khác nói sâu hơn về các biện pháp trị sẹo bằng clinic nhưng bọn tớ không quá rành về các công nghệ spa nên sẽ mất nhiều thời gian để tìm hiểu cho sâu sắc, chưa hứa đc là bao giờ sẽ lên :v Nhưng nói chung đọc xong bài này là các bác hiểu và biết cách skincare tránh sẹo ở nhà rồi ha.

Cơ chế (nguyên nhân) hình thành sẹo mụn

Giải thích theo cách hiểu của học sinh lớp 5 thì sẹo mụn chủ yếu được tạo ra do mụn sưng viêm. Sưng viêm xong thì sẽ tạo ra tổn thương trên da, và quá trình vá thương sẽ hình thành nên sẹo. Nếu cơ thể vá thiếu, không lấp đầy được vùng tổn thương thì sẽ hình thành sẹo lõm, còn lấp thừa làm vùng mô trồi ra thì hình thành sẹo lồi.

Còn giải thích một cách khoa học thì quá trình từ sưng đến sẹo trải qua 3 giai đoạn: Sưng viêm (inflammation) -> Hình thành mô hạt (granulation tissue formation) -> Tái cấu trúc mạng (matrix remodelling)

• Giai đoạn 1 (sưng viêm): Sự sưng viêm diễn ra thông thường khi lỗ chân lông bị ách tắc, bã nhờn trong LCL kích thích vi khuẩn mụn P.Acne mò đến và tấn công. Khi có sự xâm lăng của vi khuẩn, cơ thể sẽ cử bạch cầu đến để tiêu diệt. Loại bạch cầu dùng để tiêu diệt vi khuẩn có tên là neutrophils, nó hoạt động bằng cách giải phóng nhiều enzyme và kháng thể để đánh nhau sứt đầu mẻ trán với P.Acne. Tuy nhiên nhiều lúc sự hung bạo của neutrophils cũng gây phá hoại khi các enzyme chúng bắn ra ăn thủng luôn cả thành LCL. Khi thành LCL bị thủng, toàn bộ cái nội dung không mấy tốt đẹp ở trong nó bao gồm cặn nhờn, keratin, lông và vi khuẩn tràn hết vào tầng trung bì (dermis) tạo ra tổn thương, kích hoạt cơ chế vá thương và hình thành sẹo
• Giai đoạn 2 (hình thành mô hạt): Quá trình hình thành mô hạt (granulation tissue formation) nôm na là quá trình tái sản sinh tế bào, phục hồi lại tổn thương do vỡ lỗ chân lông. Sau quá trình này, nhiều nhân tố tăng trưởng (growth factor) được tạo ra, tế bào fibroblast được vận chuyển tới vùng da tổn thương và tái sản sinh collagen, elastin, làm đầy lại vết thương.
• Giai đoạn 3 (tái cấu trúc mạng): Sau khi sửa chữa những vấn đề da, bộ máy sản sinh tế bào sẽ đi vào vận hành để bù lại phần da bị khuyết, xây dựng lại mạng da (matrix modelling). Mạng được đề cập tới ở đây là cấu trúc nền (extracellular matrix) bao gồm các loại protein quan trọng giúp nâng đỡ da, tiêu biểu có collagen và elastin. Tuy nhiên, sự tái cấu trúc này diễn ra thường không hoàn hảo. Khi quá trình này diễn ra không tới khiến phần da bị thương không được lấp đầy thì sẽ tạo ra sẹo lõm (atrophic scar). Còn khi quá trình này diễn ra quá mạnh mẽ, sau khi vá thương xong tạo ra các mô xơ thừa thì sẽ tạo ra sẹo lồi (hypertrophic scars, keloids).

Phân loại sẹo mụn

Phân loại theo hình dạng

Cách phân loại sẹo mụn phổ biến được dựa theo hình dạng của mụn trên da. Sau khi quan sát, chụp 3D, chụp cắt lớp da bằng ultrasound, các nhà khoa học nắm bắt được hình thù của mụn và chia chúng vào 2 nhóm chính: sẹo lõm (atrophic scar) và sẹo lồi (hypertrophic scar).

Sẹo lõm (atrophic scar) được tạo ra bởi sự sản sinh thiếu mô sau quá trình lành sẹo, vết thương trên da không được lấp đầy và lõm xuống. Sẹo lõm tiếp tục được chia thành 3 loại nhỏ hơn có đặc điểm như các bạn có thể thấy dưới hình:

Sẹo lồi được tạo ra bởi sự sản sinh thừa mô xơ sau quá trình liền sẹo, phần mô dôi ra hình thành sẹo. Sẹo lồi được chia thành 2 loại

• Hypertrophic scar: sẹo lồi trên bề mặt da nhưng không lồi quá phạm vi tổn thương (tiếng Việt gọi là sẹo lồi phì đại, không biết đúng không)

• Keloids: sẹo lồi lớn vượt quá phạm vi tổn thương

Phân loại theo mức độ

Sẹo mụn còn có thể được phân loại theo mức độ nặng nhẹ để chẩn đoán và điều trị. Theo cách phân loại của Goodman và Baron được sử dụng phổ biến hiện nay, sẹo được chia thành 4 mức độ:

• Sẹo phẳng (macular): Không lồi không lõm, chỉ có sự thay đổi về sắc tố da sau mụn, có thể là thâm đen (Post-inflammatory Hyperpigmentation – PIH) hoặc thâm đỏ (Post-inflammatory Erythema – PIE)
• Sẹo nhẹ (mild): sẹo lồi nhẹ hoặc sẹo lõm dạng rolling scar nông, không nhìn thấy được ở khoảng cách giao tiếp thông thường
• Sẹo vừa (moderate): sẹo lồi vừa hoặc sẹo lõm dạng rolling scar sâu, boxcar nông, có thể thấy được ở khoảng cách giao tiếp thông thường, che phủ được bằng makeup
• Sẹo nặng (severe): sẹo lồi nặng với nhiều biến thể như bridge scar (sẹo hình cầu), tunnel scar, keloid, hoặc sẹo lõm nặng như boxcar sâu, hoặc ice pick. Sẹo nặng có thể thấy rõ ràng ở khoảng cách giao tiếp thông thường và rất khó che phù bằng makeup

Cách phòng tránh và điều trị sẹo mụn tại nhà

Phòng ngừa sẹo mụn

Như đã trình bày trong phần nguyên nhân hình thành sẹo, việc sưng viêm liên hệ mật thiết tới sự hình thành sẹo. Nghiên cứu khoa học này chỉ ra mối tương quan giữa thời gian và mức độ sưng với nguy cơ tạo sẹo, khi khối sưng càng trầm trọng thì khả năng để lại sẹo càng cao.

Các cụ nói phòng bệnh hơn chữa bệnh không có sai, và trong việc điều trị sẹo mụn thì điều này càng trở thành chân lý. Vì sẹo là tổn thương vĩnh viễn nên một khi hình thành thì rất khó để vết tổn thương về lại hình dạng như ban đầu. Việc bạn cần làm là hạn chế để mụn sưng viêm quá lâu, cần khắc phục ngay khi vết sưng mới nhen nhóm hình thành. Các chất trị mụn có khả năng diệt khuẩn, giảm sưng tức thì ngoài kháng sinh cần kê đơn thì bạn có thể tự mua được đồ bôi bao gồm benzoyl peroxide và sulfur. Cơ chế diệt khuẩn của benzoyl thì tớ chia sẻ trong bài này rùi, nhưng đối với một số bạn da yếu không chịu được benzoyl thì hoàn toàn có thể dùng sulfur. Theo kinh nghiệm của tớ thì sulfur + cồn + clay là hỗn hợp đặc trị mụn siêu hiệu quả, dịu sưng tức thì mà gần như không để lại hậu quả nào.

Ngoài ra việc skincare thế nào để kiểm soát tình trạng dầu mụn, hạn chế mụn hình thành thì tớ cũng đã chia sẻ trong bài này, nếu muốn tìm hiểu thì bạn chịu khó đọc nhé.

Điều trị sẹo mụn tại nhà

Thế còn nếu lỡ sẹo đã hình thành rồi thì có cách nào skincare tại nhà có thể giúp lành sẹo được không? Đối với sẹo vừa và nặng thì khó đấy các bạn ạ, nhưng đối với sẹo nhẹ nông, chúng ta chưa hoàn toàn hết hy vọng, nguyên tắc là sử dụng các chất có khả năng kích thích da sản sinh collagen.

Peel da hoá học bằng acid nồng độ cao là cách làm thường thấy, tuy vậy các loại peel ở nhà không cần trung hoà như Red Peel hoặc Peeling Solution The Ordinary mọi người hay mua thì khả năng cải thiện cũng không thực sự nhiều. Nếu bạn dũng cảm và đủ kiến thức thì có thể thử một số loại peel mạnh bạo hơn thường dùng ở spa với nồng độ acid lên đến 40% và độ pH thấp, kết hợp với một lọ acid neutralizer để ngừa bỏng rát. Một công thức peel da rất nổi tiếng là Jessner’s solution với 14% salicylic acid, 14% lactic, 14% resorcinol và rất nhiều cồn có khả năng trị mụn và thúc đẩy sản sinh collagen được chứng minh công dụng vượt bậc giờ đây đã trở thành sản phẩm over-the-counter tại Mỹ. Tuy nhiên, mình đã nhấn mạnh rồi là đừng đùa với lửa khi chưa đủ kiến thức

Ngoài peeling thì sử dụng Retinoids là biện pháp highly recommend để tăng sinh collagen. Có nhiều nghiên cứu đã cho thấy khả năng làm liền sẹo lõm của Adapalene là khá khả quan. Nồng độ adapalene khiến da bắt có cải thiện về sẹo là 0,3% và sau khoảng 25 tuần, sẹo cải thiện được khoảng 15,5%.

Nghiên cứu cũng chỉ ra silicone sheet có tác dụng bất ngờ trong việc làm liền sẹo, nhất là sẹo lồi, tuy nhiên cơ chế chưa rõ như thế nào. Phương pháp nghiên cứu về tác dụng của silicone sheet tuy chưa chắc chắn nhưng ngạc nhiên là nhiều người dùng thực sự thấy tác dụng. Bạn có thể tham khảo nghiên cứu về tác dụng của silicone sheet tại đây hoặc đây.

Lời khuyên cuối cùng là bổ sung dưỡng chất, ăn nhiều thịt cá trứng sữa để cơ thể tái sản sinh tế bào một cách hiệu quả.

Rồi thế thôi, hết bài rồi đấy, hy vọng với bài viết này, các bạn sẽ hiểu hơn về sẹo mụn và có phương án trị sẹo hiệu quả. Nguồn tham khảo thêm bạn có thể đọc tại đây hoặc trong cuốn sách Acne Scars classification and treatment (Tác giả: Antonella Tosti, MD, Maria Pia De Padova, MD, Gabriella Fabbrocini, MD, Kenneth R. Beer, MD) nhe.